De Maas ontspringt in het noorden van Frankrijk, waar de rivier begint als een klein stroompje. Reizend door Wallonië komt de Maas bij Eijsden Nederland binnen, om 240 km verder stroomafwaarts via de Bergsche Maas en Amer uiteindelijk uit te monden in het Hollandsch Diep.

Veelzijdig karakter

Moeder Maas, zoals de rivier liefkozend wordt genoemd, heeft een veelzijdig karakter. In het zuiden ligt de snelstromende en onbevaarbare Grensmaas, de enige grindrivier die Nederland rijk is. Verderop gaat ze over in de Zandmaas en zien we een diep uitgesleten rivierdal met kenmerkende terrassen op de flanken.

Stroomafwaarts vanaf Cuijk bevinden zich oude meanders in een vlak landschap. En in de Benedenmaas vanaf Lith is de Maas niet langer beteugeld door stuwen. Daar kan het water weer vrij afstromen. Dat deel wordt ook wel de Getijdenmaas genoemd, omdat hier nog enige invloed van eb en vloed merkbaar is. Langs de hele Maas monden vele beken en andere waterlopen uit in de rivier.

Waterleven in de knel

Elk deel van de Maas brengt zo zijn eigen kenmerkende flora en fauna met zich mee. Het oorspronkelijke karakter is de afgelopen 150 jaar door menselijk ingrijpen echter grotendeels verdwenen. Er kwamen stuwen en sluizen voor de scheepvaart, bochten werden afgesneden om wassend water sneller naar de Noordzee af te voeren en oevers kregen een harde stenen bestorting om afkalving van landbouwgrond tegen te gaan. Ook de beken die uitmonden in de rivier zijn flink ingeperkt in hun natuurlijke functioneren. Dit bracht ons economische voorspoed. Voor het waterleven pakten deze ingrepen echter minder goed uit.

Het leefgebied van de planten en dieren die bij de Maas horen,  raakte verstoord. Daardoor zijn veel kenmerkende soorten flink in aantal achteruitgegaan of zelfs helemaal verdwenen. Denk bijvoorbeeld aan de zalm en bepaalde zoetwatermosselen.

Samen werken aan ecologisch herstel 

Met gerichte maatregelen brengen we daar verandering in. Het uitgangspunt bij dat ecologisch herstel is met het water mee-bewegen; geleid door het ‘DNA’ van de Maas. Dat gebeurt met respect voor de andere functies van de rivier. Deze maatregelen vloeien voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat voert al geruime tijd KRW-projecten uit en gaat daar de komende jaren mee door.

Uiteraard zijn er meer organisaties actief langs de Maas. Het mooie is dat we vaak dezelfde doelstelling hebben. Dat mondt uit in coproducties van groot tot klein, altijd in samenspraak met de omgeving. De bindende factor is riviernatuur. En dan het liefst met veel variatie in inrichting van de Maas en haar beekmondingen. Zodat zowel soorten die van rustig en beschut water houden, als ook de stromingsminnende zalm en Bataafse stroommossel zich er weer thuis gaan voelen. En wie weet gaan we zelfs icoonsoorten als de zwarte ooievaar en otter opnieuw kunnen begroeten: symbolen voor een Maas vol gevarieerd leven.