Kaderrichtlijn Water

Rijkswaterstaat heeft ten zuidwesten van Broekhuizen in de gemeente Horst aan de Maas een natuurvriendelijke Maasoever gepland met een lengte van 300 meter. Dit gebeurt door de stenen oeververdediging zoveel mogelijk weg te halen, ofwel te 'ontstenen'.

Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
 

Definitief projectplan 

De Oever Broekhuizerweerd-2 vormt samen met nog negen andere KRW-maatregelen in de Zandmaas het zogeheten deelproject 6. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht. Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het vastgestelde Projectplan Waterwet voor deelproject 6.

Ontwerp-Projectplan 

Eerder heeft het Ontwerp-Projectplan Waterwet ter inzage gelegen van 5 december 2023 tot met 15 januari 2024. Iedereen die dat wilde kon toen een zienswijze indienen. In totaal zijn er 12 zienswijzen binnengekomen voor dit deelproject 6, die vervolgens door Rijkswaterstaat zijn betrokken bij het voorbereiden van het definitieve Projectplan. In de Nota van antwoord bij dat Projectplan staat beschreven wat er met de ingediende zienswijzen is gedaan. 
 

Overzicht besluitvorming

Het onderstaande schema geeft een overzicht van de verschillende stappen in de besluitvorming en de globale planning richting uitvoering.

Aannemer bekend

Voor de uitvoering van de werkzaamheden is een aannemer geselecteerd: de combinatie Boskalis-Wetering. Zij gaan de komende jaren in totaal 17 KRW-maatregelen langs de Maas buiten realiseren, waaronder deelproject 6. Lees meer hierover in het nieuwsbericht Opdracht voor de volgende stap ecologisch herstel Maas verstrekt. Alle maatregelen moeten uiterlijk december 2027 zijn uitgevoerd.  
 

Ligging oever Broekhuizerweerd-2

Het maatregelgebied bevindt zich op de linkeroever van de Maas ter hoogte van het dorp Broekhuizen, tussen rivierkilometer 121,6 en 121,9.

Het ontwerp op hoofdlijnen

Ten noorden van het natuurgebied Broekhuizerweerd wordt de kunstmatige oeververdediging over een lengte van 300 meter tot onder water weggehaald. Bij enkele bomen blijft de bestorting bij de voet van de bomen liggen. Zo zijn ze beter bestand tegen omvallen. Op een deel van het traject wordt de oevergrond preventief afgegraven en afgevoerd. Daarmee wil Rijkswaterstaat voorkomen dat dit in de Maas terecht komt en dan mogelijk hinder voor de scheepvaart kan veroorzaken.

Aan de zuidkant van deze oever bevindt zich de monding van de waterloop Cannegieter, die meelift op deze natuurimpuls, want ook daar worden stenen weggehaald. Een oever die niet langer beschermd is, zal afkalven (eroderen). In het begin gaat dat wat sneller, omdat de scheepsgolven dan goed vat hebben op het zand en zelfs de zwaardere klei. Zo kunnen ze de grond loswoelen en ontstaan er strandjes met luwe zones. Dat is precies de omgeving waar vissen en allerlei waterbeestjes zich thuis voelen.

Eerder, in 2016, is langs de Broekhuizerweerd al een natuurvriendelijke oeverstrook gerealiseerd. De erosie is op die plek daarna echter harder gegaan dan gewenst was. Daardoor had de scheidingssdam tussen de Maas en de achterliggende plas niet meer de vereiste veilige breedte. Rijkswaterstaat heeft de oever daarom op die plek weer versterkt om de dam intact te laten. Bij het nieuwe stuk, ten noorden hiervan, speelt dit niet; daar is voldoende ruimte in het achterland aanwezig.

Een oever die niet langer beschermd is, zal afkalven. In het begin gaat dat wat sneller, omdat de scheepsgolven dan goed vat hebben op het zand en zelfs de zwaardere klei. Zo kunnen ze de grond loswoelen en ontstaan er strandjes met luwe zones. Dat is precies de omgeving waar vissen en allerlei nuttige waterbeestjes zich thuis voelen. Als zich eenmaal strandjes hebben gevormd, neemt de snelheid van de afkalving af.

Totstandkoming ontwerp en afstemming

Ingenieursbureau Arcadis heeft deze maatregel voor Rijkswaterstaat uitgewerkt. Daarbij is gekeken naar de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er geen kabels en leidingen liggen of cultuurhistorische waarden zijn waar rekening mee gehouden moest worden. 

Het ontwerp is voorgelegd aan de gemeente Horst aan de Maas, Waterschap Limburg, Stichting Landschap Horst aan de Maas en de betrokken particuliere grondeigenaren. Daaruit kwamen enkele aandachtspunten en wensen naar voren. Zo wil de gemeente het bestaande struinpad langs de oever behouden. Rijkswaterstaat heeft daarop met het waterschap gesproken over het inpassen van een loopbrug die de gemeente wil aanleggen over de monding van de Cannegieter. Het ontwerp van Oever Broekhuizerweerd-2 is daar voor geschikt.
 

Meer weten of vragen?

Voor nadere informatie over de procedure rond het Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.

Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn. Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).