Ingenieursbureau Arcadis bereidt deze maatregel momenteel voor in opdracht van Rijkswaterstaat. Dit gebeurt in verschillende stappen. Na een periode van verschillende onderzoeken en overleg met direct belanghebbenden, is nu het ontwerp gereed.

Ligging
De monding van de Looise Graaf ligt op de rechteroever van de Zandmaas tussen de dorpen Wellerlooi en Well, ter hoogte van rivierkilometer 130-131. Het is een gegraven lossing die begint bij Wellerlooi en ooit door de mens aangelegd om kwelwater dat vanuit de achterliggende Maasduinen komt, af te wateren naar de rivier. Tegenwoordig wordt de waterloop ook gebruikt voor de afwatering van regenwater uit het dorp en van de kassencomplexen.

Ten zuiden hiervan is nog een andere KRW-maatregel voorzien: Geul Wellerlooi.

Het ontwerp
De voorgenomen werkzaamheden bestaan uit een aantal maatregelen om de uitmonding in de Maas een natuurlijker karakter te geven. Dat moet zorgen voor een aantrekkelijk leefgebied met rustig stromend water voor riviergebonden vissen, waterplanten en kleine ongewervelde waterdiertjes (macrofauna). Bij hogere waterstanden op de Maas kunnen de moerassige oeverzones tevens dienen als opgroei- en paaiplek voor vissen.

De wens is de monding over een lengte van 200 meter licht te laten slingeren. Met steile oevers in de buitenbochten en in de binnenbochten juist flauw oplopende oevers. En rivierhout in het water, als extra impuls voor het ecosysteem. Dode bomen en boomstammetjes in het water werken als een soort rivierkoraal; het wemelt er al snel van het leven. Allerlei waterinsecten, algen en wieren leven op en rond het hout. En vissen kunnen er schuilen en naar voedsel zoeken. Om de lossing beter te verbinden met de landinwaartse  bovenloop, zijn er in het ontwerp duikers voorzien onder de weg Geysselberg en de Rijksweg-Zuid.

Bij de feitelijke uitmonding in de Maas zijn enkele kleine verbeteringen gepland. Om de ingang van de Looise Graaf beter toegankelijk te maken voor vis, moeten hier bijvoorbeeld enkele bomen wijken en wordt er wat stortsteen op de oevers van de monding verwijderd. Tegelijkertijd is het de bedoeling om juist met strategisch aangebrachte stortsteen de scheepvaartgolven te breken en zo de verstorende invloed daarvan in de monding te verminderen.

In het maatregelgebied bevinden zich enkele cultuurhistorische elementen zoals houtwallen en houtsingels. Het ontwerp zorgt er voor dat deze niet langer worden doorsneden. Verder is het de bedoeling het zuidelijke maaipad te laten verbossen en het noordelijke maaipad te verleggen en verbreden. 

Vooronderzoek en afstemming
Ingenieursbureau Arcadis heeft de beoogde maatregel Monding Looise Graaf voor Rijkswaterstaat onderzocht op haalbaarheid. Er is gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er kabels en leidingen, cultuurhistorische of landschappelijke waarden zijn waar rekening mee gehouden moet worden.

In het ontwerpproces is er afstemming geweest met direct belanghebbenden als Stichting het Limburgs Landschap, gemeente Bergen en aangrenzende grondeigenaren. Hieruit zijn diverse aandachtspunten en wensen naar voren gekomen. Deze zijn zorgvuldig afgewogen en waar mogelijk meegenomen in het ontwerp.

Planning
Nu het ontwerp gereed is, is de volgende stap in de planuitwerking de publicatie van het ontwerp-Projectplan Waterwet. Dit komt openbaar ter inzage te liggen, waarbij eenieder de mogelijkheid heeft een zienswijze in te dienen. Als de precieze terinzagetermijn bekend is, informeert Rijkswaterstaat daar over, onder meer via deze website. In de reactienota bij het ontwerp-Projectbesluit wordt teruggekoppeld wat er met uw zienswijze is gedaan.

Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er de mogelijkheid tot indienen van de beroep tegen de plannen. Zijn alle procedures doorlopen, dan zoekt Rijkswaterstaat via openbare aanbesteding een aannemer om het werk buiten uit te voeren. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden aan de monding Looise Graaf zijn uitgevoerd.

Kaderrichtlijn Water
Deze plannen zijn onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het waterleven in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar  namelijk flink achteruit gegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers in steen en het afsnijden van rivierarmen en geulen. Daarom werkt Rijkswaterstaat al sinds 2009 samen met andere partijen aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de regio Bergen. In de Kaderrichtlijn Water staan bindende afspraken om onze oppervlakte- en grondwateren weer in goede toestand terug te brengen. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de gemeente Bergen zijn nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen langs de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: Geul Wellerlooi, Oever Bergen-5, Oever Afferden-2, Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp. Ingenieursbureau Arcadis doet ook hiervoor de planuitwerking in opdracht van Rijkswaterstaat.

Overgang naar nieuwe wetgeving
Niet al deze maatregelen gaan qua planning onder de nieuwe Omgevingswet vallen die per 1 januari 2024 in werking treedt. Sommige worden nog voorbereid onder de huidige wetgeving. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures. In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (huidige wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving).

In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen. Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.

Meer weten?
Heeft u vragen over de maatregel Monding Looise Graaf? Stuur dan een mail naar KRW.ZN@arcadis.com. Meer algemene informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).