Rijkswaterstaat heeft een ecologisch verbeterplan gemaakt voor de Oude Maasarm Heijen. Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectplan Waterwet, dat van 5 december 2023 tot en met 15 januari 2024 ter inzage heeft gelegen. Iedereen die dat wilde kon in die periode een zienswijze indienen op de plannen.

Europese Kaderrichtlijn Water
Het waterleven in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar flink achteruit gegaan door allerlei menselijke ingrepen zoals het vastleggen van de oevers in steen en het afsnijden van rivierarmen en geulen. Daarom werkt Rijkswaterstaat al sinds 2009 samen met andere partijen aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de regio Gennep. Een belangrijke basis hiervoor is de Kaderrichtlijn Water (KRW). Daarin staan bindende afspraken om onze oppervlakte- en grondwateren weer in goede toestand terug te brengen. De uitvoering van dit programma loopt nog door tot en met 2027.

Ligging
De oude Maasarm Heijen ligt langs de Zandmaas tussen rivierkilometer 148-152 om het Zuidereiland. De A77-brug gaat er dwars overheen. Aan de zuidkant is de arm verbonden met de rivier met een invaaropening en aan de noordkant juist afgesloten met een scheidingsdam waar de Boxmeerseweg overheen loopt. 

Het noordelijke, afgesloten deel van de Oude Maasarm Heijen. Eén van de maatregelen op deze plek is het aanbrengen van duikers onder de scheidingsdam/Boxmeerseweg door, die voor meer verversing van het water moeten gaan zorgen. Foto: ©Studio Retouched

Het ontwerp op hoofdlijnen
De kwaliteit van het waterleven in deze doodlopende meander van de Maas laat te wensen over. De bodem bestaat bijvoorbeeld vooral uit slib. Daardoor krijgen onderwaterplanten minder kans om te groeien. Een bodem zonder planten is ook minder aantrekkelijk voor vissen; zij hebben begroeiing nodig als schuilplek en om te kunnen paaien (eitjes leggen). Planten zorgen daarnaast voor meer zuurstof in het water, wat eveneens belangrijk is voor vis.

Onderdeel van het ontwerp is het creëren van een aantal drassige slikplaten, ofwel kleine eilandjes, in het noordelijke deel boven de A77. De lengte loopt uiteen van 20 tot 50 meter en ze worden 5-15 meter breed. De bedoeling daarvan is dat er rondom de eilandjes een ruime ondiepe zone ontstaat met variatie in structuur en stroming. Zodat veel verschillende waterplanten en –dieren er van kunnen profiteren.

Te denken valt aan watergentiaan en gele plomp, en vissen als winde, riviergrondel en kleine modderkruiper. Maar ook kleine waterdiertjes en insecten (macrofauna); bijvoorbeeld schoraas, bolle stroommossels, kokerjuffers en diverse libellen. Vogels als steltlopers kunnen in het voorjaar eveneens gebruik maken van deze handige landingsplaatsen in het water, om uit te rusten en naar voedsel te zoeken. De hoogte van de natuureilandjes is zo ontworpen dat ze nagenoeg altijd drassig zijn. Dat moet wilgengroei zoveel mogelijk tegengegaan en recreatief gebruik ontmoedigen.

Aanvullend aan het aanbrengen van enkele clusters dode bomen in het water, is het de bedoeling in deze Maasarm te experimenteren met levend rivierhout. Dat wil zeggen dat enkele levende bomen op de noordoever verticaal in tweeën worden gespleten, waarna de afgespleten delen horizontaal in het oeverwater komen te liggen. De bomen blijven in de oever geworteld en dus in leven. Daardoor kunnen de stam en de kruin bij de splijting horizontaal verder groeien in het water. Deze kruin vormt zodoende een aantrekkelijke kraamkamer en beschutte plek voor vis. En rivierhout trekt in het algemeen allerlei algen, wieren en kleine ongewervelde diertjes aan, die op hun beurt weer als voedsel voor andere organismen dienen.

Vooronderzoek en afstemming
De maatregel Oude Maasarm Heijen is besproken met de gemeente Gennep, vereniging Hèjje Mojjer, Gennep Viswaterbeheervereniging, Sportvisserij Limburg/Zuidwest-Nederland, Waterschap Limburg, Provincie Limburg en grondeigenaren en pachters. Hieruit kwamen verschillende punten naar voren. Zoals voorkomen dat de invaaropening aan zuidzijde dichtslibt met zand, behoud van de huidige snelvaarzone aan diezelfde kant en behoud van de hengelsportplekken in dit gebied. Met deze wensen is in het ontwerp zo goed mogelijk rekening gehouden. 

Ontwerp-Projectplan Waterwet
Onder ditzelfde Ontwerp-Projectplan Waterwet vallen nog drie andere KRW-maatregelen, maar die liggen aan de overkant van de Maas in de gemeente Land van Cuijk: Geulen Boxmeerse Veld, Geulen Viltsche Graaf en Geulen Virdsche Graaf. Tezamen vormen ze het zogeheten deelproject 4.

Iedereen kon van 5 december 2023  tot en met 15 januari 2024 reageren op de plannen.

Verdere stappen 
In de reactienota bij het Ontwerp-Projectplan Waterwet wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er voor belanghebbenden de mogelijkheid tot het indienen van beroep tegen de plannen.

Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden zijn uitgevoerd. 
 

Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de regio Gennep-Bergen heeft Rijkswaterstaat nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen langs de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: Monding Kleefse beek, Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp. Ingenieursbureau Arcadis doet ook hiervoor de planuitwerking. Verder staat in dit gebied nog de verbetering van de monding van de Kroonbeek op het programma, met waterschap Limburg als kartrekker. En de maatregel ‘Vergraven Milsbeekse uiterwaard’ wordt meegenomen in het grotere project Lob van Gennep, eveneens onder leiding van het waterschap.

Nieuwe wetgeving
Niet al deze beoogde maatregelen gaan qua planning onder de nieuwe Omgevingswet vallen die per 1 januari 2024 in werking treedt. Sommige worden nog voorbereid onder de huidige wetgeving, zoals de Oude Maasarm Heijen. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures. In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (huidige wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving). In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen. Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.

Meer weten of vragen?
Voor nadere informatie over de procedure rond het Ontwerp-Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.
Of kijk op de website www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor meer informatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas, inclusief een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn.