Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor vijf locaties in de Benedenmaas heeft Rijkswaterstaat eerder dit jaar een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd, waaronder ‘oever Benedenwaarden’ bij Hedel in de gemeente Maasdriel. Daar kon de brede omgeving tot en met 8 juni 2023 op reageren.

Verbeteren leefgebied waterplanten en -dieren
De andere locaties die onder deze kennisgeving vallen, zijn ‘Casterens Hoeve’ bestaande uit drie deelgebieden ten westen van Hoenzadriel en Bokhoven in de gemeente ’s-Hertogenbosch aan de overkant van de rivier. Het doel voor al deze locaties is de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden te vergroten voor vis en macrofauna als mosselen, slakken en insectenlarven.

Ligging
Oever Benedenwaarden ligt tussen rivierkilometer 220.5 – 221.2 op de rechteroever van de Maas. In dit vrij afstromende deel van de rivier, ook wel Benedenmaas genoemd, hebben eb en vloed nog enige invloed. Het waterniveau stijgt en daalt hier dagelijks met zo’n 20-30 cm. Dit zoete getijdenwater brengt karakteristieke flora en fauna met zich mee. Door menselijke ingrepen de afgelopen 150 jaar als het rechttrekken van de rivier en met steen vastleggen van de oevers, zijn die natuurwaarden echter achteruit gegaan. Met gerichte herstelmaatregelen werkt Rijkswaterstaat nu aan verbetering van de ecologische waterkwaliteit.

Oplossingsrichting
Voor oever Benedenwaarden wordt het ‘ontstenen’ van de waterkant als oplossingsrichting verkend. Dit houdt in dat de onnatuurlijke oeverbekleding langs de Maas over een lengte van 500 meter tussen rivierkilometer 220,5-221,2 wordt verwijderd, ook rondom de (baken)bomen die hier staan. Het maatregelgebied is onder te verdelen in drie stukken:

• Traject 1 van 220,5 tot 220,62. Hier is het de bedoeling de oeververdediging tot 0,5 meter onder het gemiddelde waterniveau weg te halen. Op dit traject ligt een datakabel in de grond. Hier wordt een klein stuk van weggehaald en aan weerszijden van de mantelbuizen wordt stenen bestorting aangebracht ter bescherming tegen erosie.

• Traject 2 van rkm 220,62 tot 220,68. Hier is het plan de oeverbekleding tot 1 meter onder water weg te halen.

• Traject 3 van rkm 220,78 tot 221,01. Ook op dit stuk wordt ontstening tot 1 meter onder water beoogd. Het einde van dit traject sluit aan op kribvakken die al de functie van een natuurvriendelijke oever hebben.

Door het weghalen van de oeververdediging kunnen natuurlijke rivierprocessen als afkalving en aanzanding hun werk weer doen. Hierdoor zullen zandstrandjes met ondiep water ontstaan. Dit biedt een geschikte leefomgeving aan vissoorten als driedoornige stekelbaars, riviergrondel en zeelt en waterdiertjes als de bolle stroommossel, kokerjuffers en de rivierrombout.

Begrenzen afkalving
Op een aantal plekken mag de afkalving niet te ver gaan. Daar is het daarom de bedoeling om haaks op de Maas smalle sleuven te graven die worden gevuld met keien. Deze ingegraven dammetjes zorgen ervoor dat de afkalving van de oevers in lengterichting van de Maas niet verder gaat dan dat punt. Dit is onder meer voorzien aan weerskanten van de aanlandingsplaats voor amfibievoertuigen van het Ministerie van Defensie. De dammetjes  steken niet boven de grond uit en worden afgedekt met gebiedseigen grond die vrijkomt bij het ontstenen van de oever.

Huidige situatie maatregelgebied Oever Benedenwaarden bij Hedel. Foto: ©Studio Retouched

Rekening houden met verschillende waarden
Vanzelfsprekend worden beschermde plant- en diersoorten gerespecteerd als die in het gebied aanwezig zijn. Ook houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Dat geldt ook voor de eisen die gesteld worden aan de hoogwaterveiligheid.

Afstemming en planning
In 2021 is Rijkswaterstaat het initiatief voor de herinrichting van de Maasuiterwaard bij Hedel gestart, in overleg met de gemeente Maasdriel, provincie Gelderland, waterschap Rivierenland, Natuurmonumenten, het Ministerie van Defensie en andere betrokken grondeigenaren en -gebruikers. Ook zijn bij overige belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. Daar is uiteindelijk het natuurvriendelijk inrichten van de oever als oplossingsrichting uit gekomen. De komende periode wordt met behulp van diverse specialisten een ontwerpnotitie opgesteld. De maatregel moet uiterlijk eind 2027 zijn gerealiseerd.

Kaderrichtlijn Water
Het plan voor oever Benedenwaarden is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat werkt al sinds 2009 aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de gemeente Maasdriel, waar eerder onder meer bij Hoenzadriel, Heerewaarden, Alem en Ammerzoden maatregelen zijn uitgevoerd. Naast het gebied Casterens Hoeve, worden in deze omgeving verder nog drie KRW-maatregelen langs de Afgedamde Maas voorbereid, waaronder de Slijkwellse Waard.

Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).