Kaderrichtlijn Water
Rijkswaterstaat gaat in de Maasuiterwaard ten zuidoosten van Beugen een geïsoleerde geul en poel aanleggen. De komen in de uiterwaard te liggen, maar zijn niet met de Maas verbonden.
Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.
Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
Definitief projectplan ligt nu ter inzage
De maatregel Geulen Boxmeerse Veld vormt samen met nog drie andere KRW-maatregelen in de Zandmaas het zogeheten deelproject 4. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht. Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het vastgestelde Projectplan Waterwet voor deelproject 4.
U vindt de stukken, inclusief alle bijlagen, op het online Rijkswaterstaat Publicatie Platform: https://open.rijkswaterstaat.nl/, onder het tabblad ‘Ter inzage’. Daar zijn ze te bekijken van woensdag 16 oktober 2024 tot en met dinsdag 26 november 2024.
De stukken zijn in diezelfde periode ook tijdens reguliere openingstijden in te zien op het kantoor van Rijkswaterstaat in Den Bosch: Magistratenlaan 82 te ’s-Hertogenbosch. Maak daarvoor een afspraak via telefoonnummer 088-7974300.
Bent u het niet eens met het besluit?
Dan kunt u beroep indienen bij de bestuursrechter. Dat kan van woensdag 16 oktober 2024 tot en met dinsdag 26 november 2024.
Met deze procedure legt u de zaak aan de rechter voor om te bepalen of Rijkswaterstaat het juiste besluit heeft genomen. U moet hiervoor wel belanghebbende zijn. Dat is het geval als uw belangen rechtstreeks bij het besluit zijn betrokken. Op het Rijkswaterstaat Publicatie Platform staat hoe u een beroepschrift kunt indienen.
Vragen over de procedure?
Voor meer informatie over de procedure van dit Projetplan Waterwet, kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat, via telefoonnummer 088-7974300.
Ontwerp-Projectplan
Eerder heeft het Ontwerp-Projectplan Waterwet ter inzage gelegen van 5 december 2023 tot met 15 januari 2024. Iedereen die dat wilde kon toen een zienswijze indienen. In totaal zijn er 10 zienswijzen binnengekomen voor dit deelproject 4, die vervolgens door Rijkswaterstaat zijn betrokken bij het voorbereiden van het definitieve Projectplan. In de Nota van antwoord bij dat Projectplan staat beschreven wat er met de ingediende zienswijzen is gedaan.
Overzicht besluitvorming
Het onderstaande schema geeft een overzicht van de verschillende stappen in de besluitvorming en de globale planning richting uitvoering.
Aannemer bekend
Voor de uitvoering van de werkzaamheden is een aannemer geselecteerd: de combinatie Boskalis-Wetering. Zij gaan de komende jaren in totaal 17 KRW-maatregelen langs de Maas buiten realiseren, waaronder deelproject 4. Lees meer hierover in het nieuwsbericht Opdracht voor de volgende stap ecologisch herstel Maas verstrekt. De maatregelen moeten uiterlijk december 2027 zijn uitgevoerd.
Ligging
Het maatregelgebied ligt in Noord-Brabant, ongeveer 500 meter landinwaarts ten zuidoosten van Beugen, ter hoogte van rivierkilometer 151,5 op de linkeroever van de Maas. De rijksweg A77 begrenst het gebied aan zuidzijde.
Het ontwerp op hoofdlijnen
De bestaande poel verdwijnt in huidige vorm en gaat over in de nieuwe geul, die ongeveer 380 meter lang wordt. Een stuk ten noorden daarvan komt een nieuwe, geïsoleerde, poel. Deze wordt rond, met een doorsnede van 22 meter. Daar profiteert ook de kamsalamander van, een bedreigde en daarom beschermde amfibiesoort die voorkomt in het nabijgelegen Natura 2000-gebied Oeffelter Meent.
Voor aanleg van de geul is het noodzakelijk drie Maasheggen te verwijderen. Dit wordt gecompenseerd aan de oostzijde van de geul, waar nieuwe heggen zijn voorzien. De bestaande braamstruiken worden ingekort, om het gebied toegankelijk te maken voor beheer en onderhoud. Er blijft voldoende van de struiken over om te dienen als broedhabitat voor zangvogels en mogelijke schuilplaats voor kamsalamanders. Om eventuele verlaging van het grondwaterpeil tegen te gaan, wordt in de geul een drempel aangebracht, gemaakt van klei die vrijkomt bij het graven van de geul.
De geul zal grotendeels worden gevoed door grondwater, aangevuld met regenwater. Qua vorm wordt deze 7-15 meter breed, tussen 1,5 meter en 0,5 cm diep, met flauw oplopende oevers en moerassige zones. Dit zorgt voor veel gradiënten; dat zijn overgangen van nat naar droog, laag naar hoog en diep naar ondiep. Hoe meer gradiënten, hoe meer kans dat er zich uiteenlopende plant- en diersoorten zullen vestigen.
Om de gewenste natuurontwikkeling een handje te helpen, zullen enkele wortelstokken gele plomp in de geul worden aangeplant. Ook het verankeren van enkele dode bomen draagt daaraan bij; dood hout onder water werkt als een soort koraal voor allerlei wieren, insecten en andere waterdiertjes.
Ondanks de afstand tot de Maas, kunnen ook vissen hun weg vinden naar de geul. Bij hoogwater gaat namelijk de gehele uiterwaard meestromen en dan bestaat de kans dat er vissen of viseitjes achterblijven als het water zich terugtrekt. Ook overvliegende vogels kunnen eitjes laten vallen die aan hun poten of veren kleven.
Rijkswaterstaat streeft er naar rond (een deel van) de geul een bufferzone te realiseren voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een bufferzone is een strook land van 15 meter breed die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd en daardoor zo min mogelijk terechtkomen in de geul.
Geisoleerde geulen
Van oudsher horen geïsoleerde geulen thuis in dit deel van de Zandmaas, ofwel Terrassenmaas. Deze wordt zo genoemd omdat de rivier hier door een dieper uitgesleten bedding loopt, aan weerskanten geflankeerd door organisch ontstane ‘terrassen’. De geulen lagen verder van de rivier af, onder aan de terrasrand in de uiterwaard. Maar ze zijn door menselijke veranderingen aan het landschap grotendeels verdwenen. En daarmee ook de waterplanten en –dieren die daarbij horen. Dit soort geulen wordt gevoed door helder grondwater, dat op sommige plekken lange tijd onderweg is geweest en karakteristieke natuurwaarden met zich meebrengt.
Geïsoleerde geulen zijn gericht op natuurwaarden die baat hebben bij laagdynamische omstandigheden met weinig tot geen stroming en zonder dagelijkse invloed van de Maas. Voorbeelden van soorten die hier gedijen zijn de bolle stroommossel, variabele waterjuffer, gele plomp en watergentiaan. Door de afstand tot de Maas en de geïsoleerde ligging, zullen zich hier minder snel dominante exoten vestigen. De oorspronkelijke soorten hebben daardoor betere overlevingskansen.
Totstandkoming ontwerp en afstemming
Het ontwerp is tot stand gekomen in overleg met onder andere Waterschap Aa en Maas, gemeente Land van Cuijk, Provincie Noord-Brabant en grondeigenaren. In de voorbereiding is tevens gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna, kabels/leidingen en cultuurhistorische of landschappelijke waarden.
Het ontwerp voldoet aan het huidige vastgestelde beleid. En er is binnen de specifieke opdracht vanuit de Kaderrichtlijn Water zo goed mogelijk rekening gehouden met de naar voren gebrachte wensen en eisen.
Verder speelt in deze regio de MIRT-Verkenning ‘Ruimte voor de Maas bij Oeffelt’, onder leiding van de Provincie Noord-Brabant. Die is gericht op het verbeteren van de doorstroming van de Maas onder de N264-brug door in tijden van hoogwater. De geulen en poelen Viltsche Graaf kunnen zonder bezwaar voor die doelstelling worden uitgevoerd.
Meer weten?
Voor nadere informatie over de procedure rond het Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.
Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn. Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).