Rijkswaterstaat heeft in december 2023 de planstudieopdracht ‘Visconnectiviteit in de Maas’ gegund aan ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. Daarmee gaat gewerkt worden aan het verminderen van de impact die de 7 stuwen in de Maas hebben op het waterleven.
Deze opdracht is aanvullend aan de al langer lopende andere ecologische maatregelen in en langs de rivier, zoals het realiseren van natuurvriendelijke Maasoevers, geulen en beekmondingen. Lees meer in het nieuwsbericht 'Meer leven langs de stuw'.
Kaderrichtlijn Water
Door menselijke ingrepen in de afgelopen 150 jaar is de kwaliteit van het waterleven in en langs de Maas achteruit gegaan. Behalve de komst van stuwen om het waterpeil te regelen, is de rivier ook recht getrokken en werden de oevers van de Maas met steen vastgelegd. Hierdoor zijn veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor.
Daarom werkt Rijkswaterstaat samen met andere partijen al geruime tijd aan natuurvriendelijke oevers, beekmondingen en geulen langs de Maas. Met als doel de ecologische waterkwaliteit te verbeteren.
Een belangrijke basis daarvoor is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Daarin staan bindende afspraken om onze oppervlakte- en grondwateren weer in goede toestand terug te brengen. Onderdeel daarvan is dat rivieren een geschikt leefgebied moeten vormen voor de planten, vissen en macrofauna (kleine ongewervelde waterdiertjes) die daar van nature in thuishoren. De uitvoering van KRW-maatregelen loopt nog door tot eind 2027.
Vismigratie
Vissen kunnen zonder hulp niet voorbij de stuwen komen. Nogal wat vissoorten hebben tijdens hun levensloop verschillende wateren nodig om op te groeien of zich voort te planten. Ze migreren tussen zoet en zout water. De grote rivieren zoals de Maas vormen daarvoor hun hoofdroute. Dat geldt bijvoorbeeld voor zalm, aal en zeeforel. Ook trekken vissen heen en weer tussen de rivier en haar beken, op zoek naar voedsel of een geschikte plek om kuit te schieten. Vrije doorgang in het water is ook daarvoor noodzakelijk.
Verbeteren vistrappen
Al langere tijd liggen er bij alle zeven Maasstuwen vistrappen, bedoeld voor stroomopwaartse migratie. Ze zijn gericht op zowel de sterke zwemmers, bijvoorbeeld zalm, als zwakkere zwemmers, zoals driedoornige stekelbaars.
Uit inspecties en metingen is echter gebleken dat de vistrappen niet optimaal werken. Per locatie heeft dat verschillende oorzaken. Sediment blokkeert bijvoorbeeld de instroomopening, de hoeveelheid water in de passage beweegt onvoldoende mee met de waterstand in de Maas, begroeiing belemmert de zwemruimte of de lokstroom laat te wensen over; hierdoor weten de vissen de ingang niet goed te vinden.
In de planstudie wordt voor elke vistrap een verbeterplan opgesteld, dus ook voor de vistrap bij stuw Lith. Deze verbeterwerkzaamheden aan de vistrappen moeten uiterlijk eind december 2027 zijn uitgevoerd.
Waterkrachtcentrale
Bij stuw Lith is sprake van een bijzondere situatie omdat zich hier ook een waterkrachtcentrale bevindt. De vistrap ligt daardoor wat verder van de hoofdstroom af en de lokstroom daarvan wordt zodoende niet altijd herkend door vissen. De dieren hebben daarom baat bij een extra bypass. Datzelfde geldt voor stuw Linne.
Het beschikbare budget biedt echter vooralsnog ruimte om één extra nieuwe vistrap in de Maas te realiseren. In de planstudie wordt nu onderzocht welke van de twee stuwlocaties zich daarvoor het beste leent: Linne of Lith. Dit leidt tot een advies aan Rijkswaterstaat, dan rond zomer '24 wordt verwacht.
Stuw- en sluiscomplex Lith in stroomafwaartse richting gezien, met uiterst links de bestaande vistrap langs de waterkrachtcentrale. ©Foto: Flying Eye.
Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas vanuit de Kaderrichtlijn Water is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).