Ingenieursbureau Arcadis bereidt deze maatregel momenteel voor in opdracht van Rijkswaterstaat. Dat gebeurt in verschillende stappen. Na het uitvoeren van diverse onderzoeken en overleg met direct belanghebbenden, is het ontwerp nu gereed.
Ligging
Het maatregelgebied Oever Afferden-2 bevindt zich op rechteroever van de Zandmaas tussen rivierkilometer 143.8 en 144.2.
Het ontwerp
De wens van Rijkswaterstaat is om hier een natuurvriendelijke oever te realiseren. Dit gebeurt door de aanwezige onnatuurlijke stenen oeververdediging over een lengte van 400 meter weg te halen. De maatregel bestaat uit 2 deeltrajecten:
Traject 1: van rkm 143,8-143,9. Hier ligt in het aangrenzende achterland een archeologische vindplaats. Daarom is het hier de bedoeling de oeverbekleding minder diep weg te halen zodat de afkalving niet te ver gaat en de vindplaats beschermd blijft.
Traject 2: van rkm 143,9-144,2. Hier is er genoeg ruimte voor natuurlijke processen. Daarom wordt binnen het ontwerp de oeverbekleding op dit stuk tot 1 meter onder de gemiddelde waterlijn verwijderd. De bomen en het struweel tussen rkm 144,0 en 144,1 blijven behouden.
Aanvullend aan het ontstenen is het de wens van Rijkswaterstaat om in de ondiepe oeverzone van de Maas dode bomen als ecologisch waardevol rivierhout aan te brengen. Vanzelfsprekend stevig verankerd om wegdrijven te voorkomen. Rivierhout hoort van nature thuis in een ecologisch gezonde rivier en werkt als een soort koraal dat allerlei leven aantrekt.
Na het weghalen van de oeververdediging krijgen natuurlijke rivierprocessen als afkalving en aanzanding weer zoveel mogelijk de ruimte om een geleidelijke overgang van water naar land te boetseren. De rivierstrandjes van vroeger komen gedeeltelijk terug. Zo zagen de flanken van de Maas eruit voordat ze werden vastgelegd met steen. Dat was ook het natuurlijke leefgebied van verschillende planten, vissen en kleine waterdiertjes die in het riviersysteem thuishoren. Ondiep oeverwater is bijvoorbeeld belangrijk voor vissen om te kunnen uitrusten en naar voedsel te zoeken. Het geplande rivierhout moet nog een extra impuls aan de natuurwaarde van de ontsteende oevers geven, onder meer als schuilplaats voor (jonge) vis.
Vooronderzoek en afstemming
Ingenieursbureau Arcadis heeft deze maatregel voor Rijkswaterstaat onderzocht op haalbaarheid. Er is gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er kabels en leidingen en eventuele cultuurhistorische of landschappelijke waarden zijn waar rekening mee gehouden moet worden.
Ook is er afstemming met direct betrokken partijen als de gemeente Bergen. Daaruit zijn diverse aandachtspunten en wensen naar voren gekomen, waar zoveel mogelijk rekening mee is gehouden in het ontwerp. Een aandachtspunt was bijvoorbeeld het behoud van oude bomen, zowel solitaire als groepjes bomen.
Planning
Nu het ontwerp gereed is, is de volgende stap in de planuitwerking de publicatie van het ontwerp-Projectplan Waterwet. Dit komt openbaar ter inzage te liggen, waarbij eenieder de mogelijkheid heeft een zienswijze in te dienen. Als de precieze terinzagetermijn bekend is, informeert Rijkswaterstaat daar over, onder meer via deze website. In de reactienota bij het ontwerp-Projectbesluit wordt teruggekoppeld wat er met uw zienswijze is gedaan.
Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er de mogelijkheid tot indienen van de beroep tegen de plannen. Zijn alle procedures doorlopen, dan zoekt Rijkswaterstaat via openbare aanbesteding een aannemer om het werk buiten uit te voeren. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden voor de kwelgeulen bij Wellerlooi zijn uitgevoerd.
Kaderrichtlijn Water
De plannen voor Oever Afferden-2 zijn onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het waterleven in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar namelijk flink achteruit gegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers in steen en het afsnijden van rivierarmen en geulen. Daarom werkt Rijkswaterstaat al sinds 2009 samen met andere partijen aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de regio Bergen, waar eerder al diverse KRW-maatregelen zijn uitgevoerd. In de Kaderrichtlijn Water staan bindende afspraken om onze oppervlakte- en grondwateren weer in goede toestand terug te brengen. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de gemeente Bergen zijn nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen langs de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: Oever Bergen-5, Monding Heijense Leijgraaf, Geul Ossenkamp, Geul Wellerlooi en Monding Looise Graaf. Ingenieursbureau Arcadis doet ook hiervoor de planuitwerking in opdracht van Rijkswaterstaat.
Overgang naar nieuwe wetgeving
Niet al deze maatregelen gaan qua planning onder de nieuwe Omgevingswet vallen die per 1 januari 2024 in werking treedt. Sommige worden nog voorbereid onder de huidige wetgeving. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures. In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (huidige wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving).
In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen. Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.
Meer weten?
Heeft u vragen over de maatregel Oever Afferden-2? Stuur dan een mail naar KRW.ZN@arcadis.com. Meer algemene informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).