In het programma Kaderrichtlijn Water Maas zijn ruim 150 maatregelen opgenomen om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren. Een aantal grotere maatregelen ligt in het projectgebied van Meanderende Maas, dat eind 2024 in uitvoering gaat. Dat betreft de Diedensche Uiterdijk, Meander De Waarden, Geul Maasbommel-West en de oeverzones/lelyzones De Waarden en De Ossekamp. We spraken met eco-engineer Tom Violier van Rijkswaterstaat en Bert Flach, disciplineleider rivier binnen Meanderende Maas. Zij trokken de afgelopen tijd nauw samen op, met andere partners, om de KRW-richtlijnen goed in de ontwerpen te verwerken.

Het Meanderende Maas-project is een integrale gebiedsontwikkeling die zich richt op het verbeteren van de dijk in combinatie met natte natuur in de uiterwaarden. Hoe draagt dit bij aan het realiseren van de doelen van de Kaderrichtlijn Water?  

'Dit project biedt een unieke kans om óók de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) te verwezenlijken. Met ruim 9 kilometer aan KRW-geulen die hier wordt gerealiseerd, zetten we namelijk een grote stap richting het verbeteren van de waternatuur. Juist omdat het om zo’n groot stuk gaat, zetten we echt zoden aan de dijk. We gaan namelijk in maar liefst 5 deelgebieden aan de slag om de Maas weer aantrekkelijk te maken voor inheemse waterplanten, vissen en kleine onderwaterdieren. We liften als het ware dus mee met deze grote gebiedsontwikkeling. Een mooi voorbeeld van een prettige samenwerking tussen verschillende partijen!'

Kunnen jullie wat meer vertellen over de maatregelen die worden genomen om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en hoe deze bijdragen aan natuurherstel?

'Zeker', gaat Bert verder. 'Eén van de belangrijkste maatregelen is het creëren van geulen met flauwe taluds (geleidelijk oplopende oevers). Deze bieden niet alleen meer ruimte voor de waterafvoer bij hoog water, maar hebben ook een ecologische functie. Hierdoor komt er namelijk meer habitat voor verschillende waterplanten en -dieren. Daarnaast plaatsen we rivierhout, want dood hout hóórt van oorsprong in de natte natuur. Op en rond dit hout vinden verschillende soorten insecten en vissen hun leefgebied. Zo kunnen we een belangrijke schakel in de keten herstellen. Dit komt onder andere doordat de geulen voor het grootste deel minder dan 2 meter diep zijn. Een beperkte diepte zorgt voor voldoende licht op de bodem, zodat planten makkelijk kunnen groeien.  Zodoende wordt dit gebied langzaam maar zeker rijker aan planten en dieren, waardoor de biodiversiteit toeneemt '

Wat zijn de grootste uitdagingen bij het terugbrengen van de Maas naar een meer natuurlijke staat?

Bert: 'Dit is inderdaad een uitdaging. De Maas is namelijk omgevormd tot een strak gekanaliseerde rivier, met 7 stuwen. Toch gaan we een poging wagen de waternatuur een flinke impuls te geven. Bijvoorbeeld dus door geulen met flauwe taluds aan te leggen. Een aantal daarvan krijgt een aantakking aan de Maas en andere worden geïsoleerd aangelegd.

Daarmee komen we een heel eind, maar uiteindelijk moet de natuur het zelf doen. Project Meanderende Maas zorgt voor het creëren van een nieuw leefmilieu. Daarna is het aan de natuur om er ook echt een succes van te maken.'

Welk goed voorbeeld is nou écht kenmerkend is voor dit project?

'Iets waar we toch echt wel trots op mogen zijn, is de oude Maasarm tussen Megen en het kanaal bij Macharen, ofwel het gebied De Waarden', aldus Tom. 'Dit is een aftakking van de Maas en die is op een gegeven moment grotendeels dichtgegooid en gebruikt als landbouwgrond. Het was wat te ambitieus gedacht om dit gedeelte weer aan beide zijden te laten aantakken aan het Burgemeester Delenkanaal. Dat kon namelijk niet helemaal veilig voor de scheepvaart gebeuren. Toch gaan we een gedeelte van deze oude meander weer terugbrengen in het landschap, door deze aan één kant te verbinden met de Maas. Daarnaast maken we in deze uiterwaard diverse KRW-geulen, wat heel fijn is voor de beestjes die daar leven. We mogen wat mij betreft echt trots zijn op deze  – gedeeltelijke  - reconstructie van die oude Maasmeander.'

Bert vervolgt: 'En ook mooi om te noemen is dat er vanuit de recreatieve hoek veel vraag was of dit gedeelte straks bevaarbaar wordt. Er is daar – vanuit Maasplas de Gouden Ham aan de overkant van de rivier – namelijk veel recreatief vaarverkeer. Echter; voor de rust van de natuur is het uiteraard niet de bedoeling dat er straks grotere boten doorheen varen. Maar we wilden wel voor een deel tegemoet komen aan deze vraag. Uiteindelijk hebben we het zo bedacht, dat deze meander wel toegankelijk wordt voor kleinere, elektrisch aangedreven bootjes, kano’s en roeibootjes. Dit is dus een mooi voorbeeld wat laat zien hoe we riviernatuur, veiligheid en recreatie in balans proberen te brengen.'

Wat is het project Meanderende Maas?