Kaderrichtlijn Water

Rijkswaterstaat heeft een ecologisch verbeterplan gemaakt voor de Oude Maasarm Heijen. Dit betreft het natuurvriendelijk maken van de westelijke oever, aanbrengen van rivierhout en het aanleggen van een aantal eilandjes. Ook wordt de Maasarm aan noordzijde met de Maas verbonden.

Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
 

Definitief projectplan 

De Oude Maasarm Heijen vormt samen met nog drie andere KRW-maatregelen in de Zandmaas het zogeheten deelproject 4. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht. Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het vastgestelde Projectplan Waterwet voor deelproject 4.

Ontwerp-Projectplan 

Eerder heeft het Ontwerp-Projectplan Waterwet ter inzage gelegen van 5 december 2023 tot met 15 januari 2024. Iedereen die dat wilde kon toen een zienswijze indienen. In totaal zijn er 10 zienswijzen binnengekomen voor dit deelproject 4, die vervolgens door Rijkswaterstaat zijn betrokken bij het voorbereiden van het definitieve Projectplan. In de Nota van antwoord bij dat Projectplan staat beschreven wat er met de ingediende zienswijzen is gedaan. 
 

Overzicht besluitvorming

Het onderstaande schema geeft een overzicht van de verschillende stappen in de besluitvorming en de globale planning richting uitvoering.

Aannemer bekend

Voor de uitvoering van de werkzaamheden is een aannemer geselecteerd: de combinatie Boskalis-Wetering. Zij gaan de komende jaren in totaal 17 KRW-maatregelen langs de Maas buiten realiseren, waaronder deelproject 4. Lees meer hierover in het nieuwsbericht Opdracht voor de volgende stap ecologisch herstel Maas verstrekt. De maatregelen moeten uiterlijk december 2027 zijn uitgevoerd.  

Ligging van de Oude Maasarm Heijen

Deze oude Maasmeander ligt langs de Zandmaas tussen rivierkilometer 148-152 om het Zuidereiland. De A77-brug gaat er dwars overheen. Aan de zuidkant is de arm verbonden met de rivier met een invaaropening en aan de noordkant juist afgesloten met een scheidingsdam waar de Boxmeerseweg overheen loopt. 

Het ontwerp op hoofdlijnen

De kwaliteit van het waterleven in deze doodlopende meander van de Maas laat te wensen over. De bodem bestaat bijvoorbeeld vooral uit slib. Daardoor krijgen onderwaterplanten minder kans om te groeien. Een bodem zonder planten is ook minder aantrekkelijk voor vissen; zij hebben begroeiing nodig als schuilplek en om te kunnen paaien (eitjes leggen). Planten zorgen daarnaast voor meer zuurstof in het water, wat eveneens belangrijk is voor vis.

Onderdeel van het ontwerp is het creëren van een aantal drassige slikplaten, ofwel kleine eilandjes, in het noordelijke deel boven de A77. De lengte loopt uiteen van 20 tot 50 meter en ze worden 5-15 meter breed. De bedoeling daarvan is dat er rondom de eilandjes een ruime ondiepe zone ontstaat met variatie in structuur en stroming. Zodat veel verschillende waterplanten en –dieren er van kunnen profiteren.

Te denken valt aan watergentiaan en gele plomp, en vissen als winde, riviergrondel en kleine modderkruiper. Maar ook kleine waterdiertjes en insecten (macrofauna); bijvoorbeeld schoraas, bolle stroommossels, kokerjuffers en diverse libellen. Vogels als steltlopers kunnen in het voorjaar eveneens gebruik maken van deze handige landingsplaatsen in het water, om uit te rusten en naar voedsel te zoeken. De hoogte van de natuureilandjes is zo ontworpen dat ze nagenoeg altijd drassig zijn. Dat moet wilgengroei zoveel mogelijk tegengegaan en recreatief gebruik ontmoedigen.

Aanvullend aan het aanbrengen van enkele clusters dode bomen in het water, is het de bedoeling in deze Maasarm te experimenteren met levend rivierhout. Dat wil zeggen dat enkele levende bomen op de noordoever verticaal in tweeën worden gespleten, waarna de afgespleten delen horizontaal in het oeverwater komen te liggen. De bomen blijven in de oever geworteld en dus in leven. Daardoor kunnen de stam en de kruin bij de splijting horizontaal verder groeien in het water. Deze kruin vormt zodoende een aantrekkelijke kraamkamer en beschutte plek voor vis. En rivierhout trekt in het algemeen allerlei algen, wieren en kleine ongewervelde diertjes aan, die op hun beurt weer als voedsel voor andere organismen dienen.

Vooronderzoek en afstemming

De maatregel Oude Maasarm Heijen is besproken met de gemeente Gennep, vereniging Hèjje Mojjer, Gennep Viswaterbeheervereniging, Sportvisserij Limburg/Zuidwest-Nederland, Waterschap Limburg, Provincie Limburg en grondeigenaren en pachters. Hieruit kwamen verschillende punten naar voren. Zoals voorkomen dat de invaaropening aan zuidzijde dichtslibt met zand, behoud van de huidige snelvaarzone aan diezelfde kant en behoud van de hengelsportplekken in dit gebied. Met deze wensen is in het ontwerp zo goed mogelijk rekening gehouden. 
 

Andere KRW-maatregelen in deze regio

In de regio Gennep-Bergen heeft Rijkswaterstaat nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen langs de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: Monding Kleefse beek, Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp. Ingenieursbureau Arcadis doet ook hiervoor de planuitwerking. Verder staat in dit gebied nog de verbetering van de monding van de Kroonbeek op het programma, met waterschap Limburg als kartrekker. En de maatregel ‘Vergraven Milsbeekse uiterwaard’ wordt meegenomen in het grotere project Lob van Gennep, eveneens onder leiding van het waterschap.
 

Nieuwe wetgeving

Niet al deze beoogde maatregelen vallen qua planning onder de nieuwe Omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking is getreden. Sommige zijn voorbereid onder de oude wetgeving, zoals de Oude Maasarm Heijen. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures.

In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (oude wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving). In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen.

Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.

Meer weten of vragen?

Voor nadere informatie over de procedure rond het Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.

Of kijk op de website www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor meer informatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas, inclusief een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn.