Winst voor het waterleven

Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat een ontwerp gemaakt voor ecologische verbeterpunten in de Poederoijense Waard langs de Afgedamde Maas. Het doel is om de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden voor vis en macrofauna (kevers, slakken, insectenlarven en dergelijke) te vergroten. 

Een speciale rol is weggelegd voor herstel van de typerende zoetwatergetijdenatuur. In dit stuk rivierengebied is het effect van eb en vloed namelijk nog enigszins waarneembaar. 
 

Ontwerp-Projectbesluit 

Wat er precies gaat gebeuren in de Poederoijense Waard, staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit is gepubliceerd in de Staatscourant en lag gedurende zes weken ter inzage. Van woensdag 21 augustus tot en met dinsdag 1 oktober 2024 kon iedereen de stukken inzien en reageren op de plannen. Een reactie op het Ontwerp-Projectbesluit wordt een zienswijze genoemd. 

In dit Ontwerp-Projectbesluit zijn nog twee andere KRW-maatregelen langs de Afgedamde Maas opgenomen: Geulen Doornwaard en Geul Slijkwellsewaard. Zie onderstaand kaartje voor de ligging.

Op dit moment wordt het definitieve Projectbesluit voorbereid. De terinzagelegging daarvan gebeurt naar verwachting in april 2025. In de reactienota bij dit besluit wordt weergegeven hoe er is omgegaan met de binnengekomen zienswijzen. 
 

Het maatregelgebied

De Poederoijense uiterwaard bevindt zich aan de zuidkant van het gelijknamige dorp in de gemeente Zaltbommel, tussen rivierkilometer 239.9 en 240.7. Op deze plek bestaat de KRW-ingreep uit het graven van een geïsoleerd liggende geul met een oostelijk deel en een westelijk deel, met een totale lengte van 800 meter en breedte tussen de 40 en 50 meter.

De plannen voor de Poederoijense Waard op hoofdlijnen

De twee geuldelen komen naast elkaar en in elkaars verlengde te liggen, onderbroken door een stukje land waar een gasleiding loopt. Voor het realiseren van de oostelijke geul wordt het huidige toegangspad op die plek verwijderd.

Ze worden geïsoleerd in de uiterwaard aangelegd en staan bij normale waterstanden niet in verbinding met de Afgedamde Maas. Maar als de rivier veel water moet afvoeren en de uiterwaarden vollopen, staan logischerwijs ook deze geulen onder water. Dit in tegenstelling tot specifieke hoogwatergeulen, die gaan meestromen en als taak hebben om voor een lagere waterstand op de rivier te zorgen. De bestaande plas gaat op in de nieuwe inrichting.

Uiteenlopende waterdieptes en flauwe of juist steil oplopende oevers, zorgen voor een uitnodigende omgeving voor diverse waterplanten en -dieren.

Een klein gedeelte van het maatregelgebied is naar voren gekomen als een locatie met hoge archeologische verwachting. Dat stuk is daarom buiten het ontwerp gehouden.

Bomen, waterplanten en rasters

Twee bomen aan de zuidkant van de bestaande plas moeten wijken, omdat die op de plek staan van de oeverrand van de toekomstige westelijke geul en daar weinig overlevingskansen hebben. Mogelijk kunnen deze bomen in een andere Maasuiterwaard een nuttig tweede leven krijgen als rivierhout.

Overige vegetatie in en rondom de plas blijft behouden, dat wil zeggen: het riet, de wilgen en water- en oeverplanten. Ook de twee zwarte populieren in het uiterste oosten van het werkgebied blijven ongemoeid.

Waar de 600 meter lange westelijke geul is voorzien, bevindt zich een rietkraag. De aannemer zal die voorafgaand aan de uitvoering tijdelijk aan de kant zetten en weer in de moeraszone terugplaatsen als de werkzaamheden klaar zijn (‘transplanteren’). Dit versnelt de ontwikkeling van rietmoeras op de oevers van de nieuwe geul.

Alle aanwezige rasters worden verwijderd. Daarentegen komt er een nieuwe – tijdelijke – afrastering aan de rand van de geulen. Zo blijven de gewenste moerasplanten beschermd tegen vraat door dieren.

Kleischerm

In het ontwerp is rekening gehouden met de dijk: een aan te brengen kleilaag onderin beide geulen voorkomt eventuele uittreding van grondwater onder de dijk door. Zo blijft de functionaliteit van de waterkering in stand. Bovenop dit kleischerm komt een halve meter zand te liggen. Zand minimaliseert de vertroebeling van het water. Het zonlicht kan daardoor goed tot op de bodem doordringen en dat is weer een voorwaarde voor waterplanten om te kunnen wortelen en groeien.

Hollandse Waterlinie

De herinrichting is getoetst aan andere plannen en visies voor dit gebied. De Poederoijense waard heeft bijvoorbeeld de aandacht van Unesco, vanwege de relatie met de Hollandse Waterlinie.

Deze uiterwaard was namelijk onderdeel van het inundatiegebied van de Hollandse Waterlinie: stukken land die in vroegere tijden bewust onder water werden gezet om de oprukkende vijand tegen te houden ter verdediging van Nederland. Bij de beoogde KRW-geulen blijft de openheid van deze inundatievelden behouden. De ingreep sluit daarmee aan op de Omgevingsvisie van de Provincie Gelderland.

Bufferzone

Rijkswaterstaat streeft er naar om rond de geulen een bufferzone te realiseren voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een bufferzone is een strook land van 15 meter breed om de nieuwe KRW-geulen heen, die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd. Zo komen ze zo min mogelijk in de geulen terecht.

Afstemming en vooronderzoek

Het ontwerp is besproken met direct betrokken partijen als grondeigenaren, pachters, waterschap Rivierenland, de gemeente Zaltbommel en provincie Gelderland.
 

Verdere stappen 

Na afronding van de zienwijzenprocedure is de volgende stap in de besluitvorming het voorbereiden van het definitieve Projectbesluit. Na vaststelling door de minister van Infrastructuur en Waterstaat, wordt ook dat gepubliceerd in de Staatscourant. Dit besluit komt vervolgens gedurende een bepaalde periode ter inzage te liggen, waarbij nog de mogelijkheid van beroep open staat. Uiterlijk december 2027 moet het werk buiten zijn uitgevoerd. 

Onderstaand schema geeft aan wanneer de verschillende besluitvormingsmomenten voor de KRW-maatregelen in de Afgedamde Maas worden verwacht, met de bijbehorende mogelijkheden om te reageren.

Voor de uitvoering van de werkzaamheden is inmiddels een aannemer geselecteerd: Boskalis-Wetering. Zij gaan de komende jaren in totaal 17 KRW-maatregelen langs de Maas buiten realiseren. Lees meer hierover in het nieuwsbericht Opdracht voor de volgende stap ecologisch herstel Maas verstrekt. 
 

Meer weten of vragen?

Meer informatie over het werk van Rijkswaterstaat voor het ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel met de landelijke informatielijn van Rijkswaterstaat via 0800-8002 (gratis).

​