Ingenieursbureau Arcadis bereidt deze maatregel momenteel voor in opdracht van Rijkswaterstaat. Dat gebeurt in verschillende stappen. Na het uitvoeren van diverse onderzoeken en overleg met direct belanghebbenden, is het ontwerp voor de aanleg van kwelgeulen ter hoogte van Wellerlooi nu gereed. De wens is hier om 3 afzonderlijke kwelgeulen te realiseren die in elkaars verlengde komden te liggen, met een totale lengte van circa 1 kilometer.

Ligging
Het maatregelgebied bevindt zich op de rechteroever van de Maas ten westen van de Rijksweg-Zuid bij de dorpskern Wellerlooi, tussen rivierkilometer 128.6 en 129.6.
Aan de noordzijde is nog een andere KRW-maatregel voorzien: verbetering van de monding Looise Graaf.

Terrassenmaas en kwelgeulen
Kwelgeulen waren vroeger karakteristiek voor de Zandmaas tussen Roermond en Gennep. De rivier loopt hier namelijk door een tamelijk diep uitgesleten en smalle bedding met aan weerskanten een getrapt terrassenlandschap. Dit deel van de Maas wordt daarom ook wel de Terrassenmaas genoemd. Vanaf die hogere flanken stroomt er helder en mineraalrijk grondwater (kwel) richting de rivier, wat bijzondere natuurwaarden met zich meebrengt. Rijkswaterstaat streeft er naar deze kwelmilieus waar dat kan weer terug te brengen als onderdeel van het ecologisch herstel van het Maassysteem.

Doelsoorten
Dit type waterleefgebied is een ideale vestigingsplaats voor planten en dieren die van stilstaand, helder en mineraalrijk  water houden dat rijk is aan planten. Soorten als moeraszegge, algemene adderwortel, veldrus, waterviolier en  kransvederkruid gedijen er bijvoorbeeld goed. En als er voldoende water- en oeverplanten zijn, dan werkt dat ook positief door op macrofauna. Dat zijn allerlei kleine ongewervelde diertjes en waterinsecten zoals de vierlijneendagsvlieg, zoetwatermosselen en libellensoorten als de glassnijder en vroege glazenmaker. Ook bepaalde vissen kunnen in kwelgeulen voorkomen, waaronder de bittervoorn en grote modderkruiper.

Het ontwerp
Het ontwerp voor de maatregel Geul Wellerlooi omvat de volgende ingrepen:

• Graven van 3 ondiepe kwelgeulen;
• Creëren flauw talud door afplaggen van het maaiveld aan westzijde; 
• Verbreden en verdiepen bestaande lossing richting Maas; 
• Verwijderen van struweel en een houtwal aan oostzijde; 
• Aanbrengen 3 schotbalkstuwen (regelen waterpeil door middel van balken in het water); 
• Vervangen bestaande duiker door een beter regelbare klepduiker; 
• Verwijderen van een duiker;  
• Aanbrengen dode bomen in de geulen als ecologisch waardevol rivierhout. 

Vooronderzoek en afstemming
Ingenieursbureau Arcadis heeft deze maatregel voor Rijkswaterstaat onderzocht op haalbaarheid. Er is gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er kabels en leidingen en eventuele cultuurhistorische of landschappelijke waarden zijn waar rekening mee gehouden moet worden.

Via een aantal ontwerpsessies heeft het plan vorm gekregen. Daarin is zoveel mogelijk rekening gehouden met wensen van direct betrokken partijen als de gemeente Bergen en grondeigenaar Stichting het Limburgs Landschap. Hieruit kwamen verschillende aandachtspunten en wensen naar voren. Die zijn zorgvuldig afgewogen.

Dit heeft er bijvoorbeeld  toe geleid dat in het ontwerp ruimte is opgenomen voor het Limburgs Landschap om eventueel Maasheggen in te passen. De bestaande heggen in het gebied die haaks op de Maas staan blijven ook behouden in de plannen, net als de solitaire bomen en boomgroepen. Wel wordt de haag (het struweel) aan de oostkant van de beoogde geulen deels verwijderd. De terrassenrand aan diezelfde kant wordt daarentegen verder versterkt door het talud steil af te graven. Verder blijft de weg naar de veerpont ongemoeid, deze is van historische waarde.

Uit het vooronderzoek is gebleken dat het maatregelgebied op een laagterras ligt dat in het laat-pleistoceen is ontstaan. Dit brengt een hoge archeologische verwachtingswaarde met zich mee. Daarom is een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Daarbij zijn loopgraven uit de tweede wereldoorlog gevonden, en een krater van een ontplofte bom uit diezelfde periode. In het verdere proces zal rekening worden gehouden met deze hoge kans op archeologische vondsten. Daarvoor gelden standaard werkprotocollen.

Besluitvorming 
Nu het ontwerp gereed is, is de volgende stap in de planuitwerking de publicatie van het ontwerp-Projectplan Waterwet. Dit komt openbaar ter inzage te liggen, waarbij eenieder de mogelijkheid heeft een zienswijze in te dienen. Als de precieze terinzagetermijn bekend is, informeert Rijkswaterstaat daar over, onder meer via deze website. In de reactienota bij het ontwerp-Projectbesluit wordt teruggekoppeld wat er met uw zienswijze is gedaan.

Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er de mogelijkheid tot indienen van de beroep tegen de plannen. Zijn alle procedures doorlopen, dan zoekt Rijkswaterstaat via openbare aanbesteding een aannemer om het werk buiten uit te voeren. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden voor de kwelgeulen bij Wellerlooi zijn uitgevoerd.

Kaderrichtlijn Water
Deze plannen zijn onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het waterleven in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar flink achteruit gegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers in steen en het afsnijden van rivierarmen en geulen. Hierdoor zijn veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Daarom werkt Rijkswaterstaat al sinds 2009 samen met andere partijen aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Met als doel de ecologische waterkwaliteit van de Maas te verbeteren. Zo ook in de regio Bergen. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de gemeente Bergen zijn nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen langs de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: Monding Looise Graaf, Oever Bergen-5, Oever Afferden-2, Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp. Ingenieursbureau Arcadis doet ook hiervoor de planuitwerking in opdracht van Rijkswaterstaat.

Overgang naar nieuwe wetgeving
Niet al deze maatregelen gaan qua planning onder de nieuwe Omgevingswet vallen die per 1 januari 2024 in werking treedt. Sommige worden nog voorbereid onder de huidige wetgeving. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures. In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (huidige wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving).

In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen. Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.

Meer weten?
Heeft u vragen over de maatregel Geul Wellerlooi? Stuur dan een mail naar KRW.ZN@arcadis.com. Meer algemene informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).