Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor vijf locaties in de Benedenmaas is eerder dit jaar een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd, waaronder ‘Casterens Hoeve Oever’ ten westen van Hoenzadriel in de gemeente Maasdriel. De brede omgeving kon daarop tot en met 8 juni 2023 reageren.
De andere locaties die onder deze kennisgeving vallen, zijn Casterens Hoeve Oost en West, eveneens in de gemeente Maasdriel, en Bokhoven in de gemeente ’s-Hertogenbosch aan de overkant van de rivier. Het doel voor al deze locaties is de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden te vergroten voor vis en macrofauna als mosselen, slakken en insectenlarven.
Ligging
Het maatregelgebied Casterens Hoeve Oever ligt tussen rivierkilometer 215.9 – 216.8 op de rechteroever van de Maas. In dit vrij afstromende deel van de rivier, ook wel Benedenmaas genoemd, hebben eb en vloed nog enige invloed. Het waterniveau stijgt en daalt hier dagelijks met zo’n 20-30 cm. Dit zoete getijdenwater brengt karakteristieke flora en fauna met zich mee. Door menselijke ingrepen de afgelopen 150 jaar zoals het rechttrekken van de rivier en met steen vastleggen van de oevers, zijn die natuurwaarden echter achteruit gegaan. Met gerichte herstelmaatregelen werkt Rijkswaterstaat nu aan verbetering van de ecologische waterkwaliteit.
Oplossingsrichting
Voor Casterens Hoeve Oever wordt het ‘ontstenen’ van de waterkant als oplossingsrichting verkend. Dit houdt in dat de onnatuurlijke oeverbekleding tot 0,5 meter onder het gemiddelde waterniveau wordt verwijderd, ook rond de (baken)bomen op de oever. Aan de oostelijke bovenstroomse kant gaat dit traject dan aansluiten op een oeverstuk dat eerder al in 2015 natuurvriendelijk is ingericht door Rijkswaterstaat.
Door het weghalen van de oeververdediging kunnen natuurlijke rivierprocessen als afkalving en aanzanding hun werk weer doen. Hierdoor zullen zandstrandjes met ondiep water en steilranden ontstaan. Dit biedt een geschikte leefomgeving aan vissoorten als driedoornige stekelbaars, riviergrondel en zeelt en waterdiertjes als de bolle stroommossel, kokerjuffer en rivierrombout.
Begrenzen afkalving
Op een aantal plekken mag de afkalving niet te ver gaan, zoals bij de A2-brug. Daarom blijven in het plan de oeverstenen daar op voldoende afstand gehandhaafd. En als extra voorzorg is het de bedoeling aan het uiteinde van de benedenstroomse kant van de oeverstrook een smalle sleuf te graven die wordt gevuld met keien. Zo’n ingegraven dammetje zorgt ervoor dat de afkalving in lengterichting van de rivier niet verder gaat dan dat punt. De dam steekt niet boven de grond uit en krijgt een afdeklaag van gebiedseigen grond die vrijkomt bij het ontstenen van de oever.
Huidige situatie maatregelgebied Casterens Hoeve Oever. Foto: ©Studio Retouched
Rekening houden met verschillende waarden
Vanzelfsprekend worden beschermde plant- en diersoorten gerespecteerd als die in het gebied aanwezig zijn. Ook houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Dat geldt ook voor de eisen die gesteld worden aan de hoogwaterveiligheid.
Afstemming en planning
In 2021 is Rijkswaterstaat het initiatief voor de herinrichting van de Maasuiterwaard bij Hoenzadriel gestart, in overleg met onder meer de gemeente Maasdriel, provincie Gelderland, waterschap Rivierenland, Natuurmonumenten en andere betrokken grondeigenaren en -gebruikers. Ook zijn bij andere belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. De komende periode wordt met behulp van diverse specialisten een ontwerpnotitie opgesteld. De maatregel moet uiterlijk eind 2027 zijn gerealiseerd.
Kaderrichtlijn Water
Het plan voor oever Benedenwaarden is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat werkt al sinds 2009 aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de gemeente Maasdriel, waar onder meer bij Hoenzadriel, Heerewaarden, Alem en Ammerzoden maatregelen zijn uitgevoerd. Behalve in het gebied Casterens Hoeve, worden in deze omgeving verder nog drie KRW-maatregelen langs de Afgedamde Maas voorbereid, waaronder de Slijkwellse Waard.
Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).