Rijkswaterstaat heeft ten zuidwesten van Broekhuizen in de gemeente Horst aan de Maas een natuurvriendelijke Maasoever gepland met een lengte van 300 meter. Dit gebeurt door de stenen oeververdediging zoveel mogelijk weg te halen, ofwel te 'ontstenen'.

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectplan Waterwet, dat van 5 december 2023 tot met 15 januari 2024 ter inzage heeft gelegen. Iedereen die dat wilde kon in die periode een zienswijze indienen op de plannen.

Ligging
Het maatregelgebied bevindt zich op de linkeroever van de Maas ter hoogte van het dorp Broekhuizen, tussen rivierkilometer 121,6 en 121,9.

Zij-aanzicht van het maatregelgebied Oever Broekhuizerweerd-2, gelegen tussen het natuurgebied Broekhuizerweerd en het dorp Broekhuizen.  Foto: ©Studio Retouched.

Kaderrichtlijn Water
Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

Het ontwerp op hoofdlijnen
Ten noorden van het natuurgebied Broekhuizerweerd wordt de kunstmatige oeververdediging over een lengte van 300 meter tot onder water weggehaald. Bij enkele bomen blijft de bestorting bij de voet van de bomen liggen. Zo zijn ze beter bestand tegen omvallen. Op een deel van het traject wordt de oevergrond preventief afgegraven en afgevoerd. Daarmee wil Rijkswaterstaat voorkomen dat dit in de Maas terecht komt en dan mogelijk hinder voor de scheepvaart kan veroorzaken.

Aan de zuidkant van deze oever bevindt zich de monding van de waterloop Cannegieter, die meelift op deze natuurimpuls, want ook daar worden stenen weggehaald. Een oever die niet langer beschermd is, zal afkalven (eroderen). In het begin gaat dat wat sneller, omdat de scheepsgolven dan goed vat hebben op het zand en zelfs de zwaardere klei. Zo kunnen ze de grond loswoelen en ontstaan er strandjes met luwe zones. Dat is precies de omgeving waar vissen en allerlei waterbeestjes zich thuis voelen.

Eerder, in 2016, is langs de Broekhuizerweerd al een natuurvriendelijke oeverstrook gerealiseerd. De erosie is op die plek daarna echter harder gegaan dan gewenst was. Daardoor had de scheidingssdam tussen de Maas en de achterliggende plas niet meer de vereiste veilige breedte. Rijkswaterstaat heeft de oever daarom op die plek weer versterkt om de dam intact te laten. Bij het nieuwe stuk, ten noorden hiervan, speelt dit niet; daar is voldoende ruimte in het achterland aanwezig.

Een oever die niet langer beschermd is, zal afkalven. In het begin gaat dat wat sneller, omdat de scheepsgolven dan goed vat hebben op het zand en zelfs de zwaardere klei. Zo kunnen ze de grond loswoelen en ontstaan er strandjes met luwe zones. Dat is precies de omgeving waar vissen en allerlei nuttige waterbeestjes zich thuis voelen. Als zich eenmaal strandjes hebben gevormd, neemt de snelheid van de afkalving af.

Totstandkoming ontwerp en afstemming
Ingenieursbureau Arcadis heeft deze maatregel voor Rijkswaterstaat uitgewerkt. Daarbij is gekeken naar de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er geen kabels en leidingen liggen of cultuurhistorische waarden zijn waar rekening mee gehouden moest worden. 

Het ontwerp is voorgelegd aan de gemeente Horst aan de Maas, Waterschap Limburg, Stichting Landschap Horst aan de Maas en de betrokken particuliere grondeigenaren. Daaruit kwamen enkele aandachtspunten en wensen naar voren. Zo wil de gemeente het bestaande struinpad langs de oever behouden. Rijkswaterstaat heeft daarop met het waterschap gesproken over het inpassen van een loopbrug die de gemeente wil aanleggen over de monding van de Cannegieter. Het ontwerp van Oever Broekhuizerweerd-2 is daar voor geschikt.

Ontwerp-Projectplan Waterwet
Onder ditzelfde Ontwerp-Projectplan Waterwet vallen nog negen andere KRW-maatregelen in de Zandmaas. Tezamen vormen ze het zogeheten deelproject 6. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht.

Iedereen kon van 5 december 2023  tot en met 15 januari 2024 reageren op de plannen.

Verdere stappen
In de reactienota bij het Ontwerp-Projectplan Waterwet wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er voor belanghebbenden de mogelijkheid tot het indienen van beroep tegen de plannen. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden zijn uitgevoerd. 
 

Meer weten of vragen?
Voor nadere informatie over de procedure rond het Ontwerp-Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.

Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn. Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).