Deze maatregel omvat het realiseren van een natuurvriendelijke Maasoever in de gemeente Bergen door de kunstmatige oeververdediging zoveel mogelijk weg te halen. 

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectplan Waterwet. Dat heeft van 5 december tot met 15 januari 2024 ter inzage gelegen. Iedereen die dat wilde kon in die periode een zienswijze indienen op de plannen.

Ligging
Het maatregelgebied Oever Bergen-5 bevindt zich op de rechteroever van de Zandmaas tussen rivierkilometer 140.9 en 141.5, ter hoogte van het dorp Bergen (Limburg).

Zij-aanzicht van deel van het maatregelgebied Oever Bergen-5, vanaf de overkant van de Maas gezien. Foto: ©Studio Retouched.

Kaderrichtlijn Water
Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

Het ontwerp op hoofdlijnen
Op deze oeverstrook wordt de kunstmatige stenen bestorting over een lengte van circa 420 meter tot onder de waterlijn weggehaald. Het sluit aan noordzijde direct aan op een eerder in 2016 al gerealiseerde natuurvriendelijke Maasoever met de naam Bergen-2; die wordt zodoende in feite verlengd. Het meest zuidelijke puntje blijft door de aanwezigheid van een overstortvoorziening van de gemeente onaangeroerd; de duiker aldaar blijft behouden.

Op een deel van het traject bevindt zich een puinlaag. Die wordt tot zo'n 60 centimeter onder het maaiveld afgegraven om te voorkomen dat dit materiaal in de rivier terechtkomt als de oever gaat afkalven. Afslag als zodanig is een natuurlijk en gewenst proces, waar de maatregel Bergen-5 dan ook op inzet.

In het midden van het werkgebied bevindt zich een Maasheg. Deze blijft behouden. De bestaande picknicktafel wordt naar de Maasheg verplaatst, omdat die anders in de erosiezone zou staan. Een aantal bomen moet wijken voor het realiseren van deze KRW-maatregel. Bij de bomen die wel kunnen blijven staan, blijft het stortsteen aan de voet van de bomen liggen. Zo zijn ze beter bestand tegen omvallen. Tot slot maakt het afzinken van enkele dode bomen in de oeverzone nog deel uit van het ontwerp. Vanzelfsprekend wordt dit rivierhout stevig verankerd vastgelegd om wegdrijven te voorkomen.

Om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren is het belangrijk dat de inrichting van de Maas wordt aangepast: minder harde stenige oevers en meer zachte geleidelijk oplopende oevers. Bij een kanaalachtige inrichting hebben planten en dieren nauwelijks kans om zich te ontwikkelen; het waterleven speelt zich vooral af in ondiepe oeverzones.

Vooronderzoek en afstemming
Ingenieursbureau Arcadis heeft deze maatregel voor Rijkswaterstaat onderzocht en uitgewerkt. Daarbij is gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er kabels en leidingen en eventuele cultuurhistorische of landschappelijke waarden zijn waar rekening mee gehouden moest worden.

Over het ontwerp heeft afstemming plaatsgevonden met direct betrokken partijen als de gemeente Bergen. Daaruit zijn diverse aandachtspunten en wensen naar voren gekomen, waar zoveel mogelijk rekening mee is gehouden in het ontwerp. Zoals het behouden van de Maasheg en de picknicktafel.

Ontwerp-Projectplan Waterwet
Onder ditzelfde Ontwerp-Projectplan Waterwet vallen nog negen andere KRW-maatregelen in de Zandmaas. Tezamen vormen ze het zogeheten deelproject 6. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht.

Iedereen kon van 5 december 2023  tot en met 15 januari 2024 reageren op de plannen. 

Verdere stappen
In de reactienota bij het Ontwerp-Projectplan Waterwet wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er voor belanghebbenden de mogelijkheid tot het indienen van beroep tegen de plannen. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden zijn uitgevoerd. 
 

Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de gemeente Bergen zijn buiten de vier maatregelen in deelproject 6 nog twee andere KRW-maatregelen bij Rijkswaterstaat in voorbereiding: Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp. Die doorlopen echter een andere procedure, omdat ze qua planning onder de nieuwe Omgevingswet vallen, die per 1 januari 2024 in werking reedt. Op de betreffende projectpagina's vindt u de actuele stand van zaken van deze andere maatregelen.

Meer weten of vragen?
Voor nadere informatie over de procedure rond het Ontwerp-Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.

Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn. Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).