Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor vijf locaties in de Benedenmaas is eerder dit jaar een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd, waaronder ‘Casterens Hoeve Oost’ ten westen van Hoenzadriel in de gemeente Maasdriel. De brede omgeving kon daar tot en met 8 juni 2023 op reageren.
De andere locaties die onder deze kennisgeving vallen, zijn Casterens Hoeve West en Casterens Hoeve Oever, eveneens in de gemeente Maasdriel, en Bokhoven in de gemeente ’s-Hertogenbosch aan de overkant van de rivier. Het doel voor al deze locaties is de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden te vergroten voor vis en macrofauna als mosselen, slakken en insectenlarven.
Ligging
Het maatregelgebied Casterens Hoeve Oost ligt tussen rivierkilometer 216.3 – 216.7 op de rechteroever van de Maas. Dit overlapt deels met de maatregel Casterens Hoeve Oever, die nog een stukje verder stroomopwaarts richting Hoenzadriel doorloopt.
In dit vrij afstromende deel van de rivier, ook wel Benedenmaas genoemd, hebben eb en vloed nog enige invloed. Het waterniveau stijgt en daalt hier dagelijks met zo’n 20-30 cm. Dit zoete getijdenwater brengt karakteristieke flora en fauna met zich mee. Door menselijke ingrepen de afgelopen 150 jaar zoals het rechttrekken van de rivier en met steen vastleggen van de oevers, zijn die natuurwaarden echter achteruit gegaan. Met gerichte herstelmaatregelen wil Rijkswaterstaat daar verandering in brengen en zo de ecologische waterkwaliteit verbeteren.
Oplossingsrichting
Voor Casterens Hoeve Oost wordt het aanleggen van een geïsoleerd liggende geul in de Maasuiterwaard als oplossingsrichting verkend. Bestaande laagtes in het landschap van historische geulen vormen de basis voor de wens deze om te vormen tot een waterleefgebied voor flora en fauna. Het gaat daarbij om een geul met een breedte van ongeveer 70 meter, waarbij open water via een moerassige plas-dras zone overgaat naar het omliggende droge land.
De beoogde nieuwe geul krijgt een zandige bodem. Dat betekent helder water met goede kansen voor diverse waterplanten. Bijvoorbeeld soorten die van natte voeten houden, zoals riet, gele lis en aarvederkruid. En vissen als de bittervoorn, kroeskarper en grote modderkruiper voelen zich eveneens thuis in zulke omstandigheden, net als diverse libellen.
In de geul zijn enkele diepere delen voorzien. Vissen kunnen daar naartoe uitwijken als de waterstand te laag en/of de watertemperatuur te hoog wordt. Ook is het de wens dood hout in het water te verankeren als schuilplaats voor vis en hechtingsplaats voor allerlei wieren, waterinsecten en andere kleine waterdiertjes.
Onderdeel van het plan is verder het maaiveld tussen deze beoogde nieuwe geul en de Maas te verlagen met ongeveer 50 centimeter. Hierdoor zal vaker water over de oever stromen dan nu het geval is: 10 tot 15 dagen per jaar in plaats van 1 à 2 keer per jaar. De gedachte hierachter is het stimuleren van zandafzetting op de flanken van de rivier, wat weer gunstig is voor zogenoemde stroomdalvegetatie. Dat zijn grassen, kruiden en andere planten die van nature thuishoren in het rivierenlandschap.
Huidige situatie maatregelgebied Casterens Hoeve Oost. Foto: ©Studio Retouched
Rekening houden met verschillende waarden
Vanzelfsprekend worden beschermde plant- en diersoorten gerespecteerd als die in het gebied aanwezig zijn. Verder houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Dat geldt ook voor de eisen die gesteld worden aan de hoogwaterveiligheid. Zo is de nieuwe geul buiten de beschermingszone van de dijk gepland.
Afstemming en planning
In 2021 is Rijkswaterstaat het initiatief voor de herinrichting van de Maasuiterwaard bij Hoenzadriel gestart, in overleg met onder meer de gemeente Maasdriel, provincie Gelderland, waterschap Rivierenland, Natuurmonumenten en andere betrokken grondeigenaren en -gebruikers. Ook zijn bij andere belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. De komende periode wordt met behulp van diverse specialisten een ontwerpnotitie opgesteld. De maatregel moet uiterlijk eind 2027 zijn gerealiseerd.
Kaderrichtlijn Water
Het plan voor het gebied Casterens Hoeve Oost is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat werkt al sinds 2009 aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de gemeente Maasdriel, waar onder meer maatregelen zijn uitgevoerd bij Hoenzadriel, Heerewaarden, Alem en Ammerzoden. Behalve in het gebied Casterens Hoeve, worden in deze omgeving verder nog drie KRW-maatregelen langs de Afgedamde Maas voorbereid, waaronder de Slijkwellse Waard.
Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).