'Zoals bekend is onze opdracht om uiterlijk december 2027 de derde tranche KRW klaar te hebben. Waarvoor we nu de planologische puzzel aan het afronden zijn: wat willen we waar op welke manier realiseren? Misschien wel de grootste uitdaging in het hele proces is de grondverwerving. Behalve metaforisch gezien, is dit ook letterlijk een puzzel. Een groot aantal stukken grond moeten we precies passend beschikbaar zien te krijgen binnen de contouren van het maatregelenpakket.

Er is enorm veel menselijke activiteit langs de Maas, maar als je teruggaat naar waar de oevers en uiterwaarden oorspronkelijk voor zijn bedoeld, dan is het in feite niet meer dan logisch dat, waar dat kan, ruimte voor water en natuur weer de hoofdrol gaat spelen. Dat vergt een zorgvuldige individuele route bij de tientallen verschillende grondeigenaren die dit raakt.’

Tijd winnen

‘Omdat de deadline echt rap nadert, zoeken we steeds naar mogelijkheden om tijd te winnen. Daarom zijn we parallel gaan werken. Dat wil zeggen dat gelijktijdig met het afronden van de besluitvorming en grondverwerving het werk al meteen wordt aanbesteed. In september 2024 is het eerste geclusterde werkpakket, KRW6 genaamd, gegund aan de combinatie Boskalis-Wetering. Zodoende staan zij direct in de startblokken zodra de besluiten onherroepelijk zijn en aan de overige uitvoeringsvereisten is voldaan. Inmiddels is begin maart ook het volgende contract KRW7 op de markt gezet.’

Schoner en stiller

Binnen Rijkswaterstaat is het cluster KRW Maas aangewezen als koploperproject op het gebied van klimaatneutraal en duurzaam werken. ‘In de realisatiecontracten staat daarom de eis dat het droge grondverzet minimaal 30% emissieloos uitgevoerd dient te worden: dat wil zeggen zonder uitstoot van stikstof, roetdeeltjes en broeikasgassen. Verder nemen we in de voorwaarden voor onze opdrachtnemers op dat ze met zo min mogelijk hinder voor de omgeving moeten werken. En we geven de ambitie mee om vrijkomende materialen zoveeel mogelijk over water af te voeren om zo de verkeersbewegingen over land te beperken.’

Primeur

Ondertussen wordt het ene na het andere plan ter inzage gelegd. Zie onderstaande tabel voor de actuele planning. Daarbij deed zich overigens een primeur voor, want het projectbesluit voor de ecologische herstelmaatregelen in de Afgedamde Maas is het allereerste besluit dat onder de nieuwe Omgevingswet het licht heeft gezien. Daarbij kwamen de nodige implementatie­perikelen op ons pad, wat niet vreemd is, want het was pionieren voor alle betrokkenen. Waarbij Arcadis een belangrijke rol had bij het eigen maken van de procedures. Manager planstudie Jean-Paul Gerits vertelt hier meer over in het artikel Leren door te doen, de eerste ervaringen met het projectbesluit.

Extra klussen

Specifiek voor de onderdelen stromend habitat en vismigratie is er nog een extra inspanning nodig. Lauwerijssen: ‘Dat de Maas over een groot stuk gestuwd is, heeft ons veel gebracht, maar niet zozeer voor het waterleven. Soorten die afhankelijk zijn van natuurlijk stromend water hebben het moeilijk; deze planten en dieren zijn flink in aantal afgenomen of zelfs helemaal verdwenen uit de rivier. Daarom hebben we nu twee stromende nevengeulen rond de stuwen Grave en Sambeek in de planstudie zitten. En alle zeven vistrappen bij de stuwen krijgen een opknapbeurt om ze weer optimaal te laten functioneren.

Daarnaast onderzoeken we bij stuw Lith, vanwege de specifieke omstandigheden op die locatie, de mogelijkheid om daar een extra tweede vistrap aan te leggen. Tot slot zijn we bezig met een ecologische impuls voor het waterleven in de Grensmaas. Dat houdt in dat op strategische plekken grind en rivierhout in de rivier wordt aangebracht. Ook dat wordt momenteel verder uitgewerkt en moet eind 2027 afgerond zijn.’

Beoogde opleving

Zeker in een gestuwde rivier als de Maas heeft de natuur langer de tijd nodig om tot ontwikkeling te komen nadat natuurvriendelijke oevers, uiterwaarden, geulen en beek-mondingen zijn gerealiseerd. ‘We leggen daarmee als het ware casco leefgebieden aan. Daarna moeten de waterplanten, vissen en waterdiertjes zelf die nieuwe 'woningen' vinden en er hun intrek nemen.

Belangrijk is dat tegelijkertijd via vergunningverlening, handhaving, afvalwater­zuivering en aanpak van vervuiling aan de bron wordt toegewerkt naar het einddoel. Het is een complex samenspel en elke partij in de waterwereld heeft daarin zijn eigen verantwoordelijk­heid. Tezamen draaien we aan de knoppen van een gezonde rivier, ook wel ecologische sleutelfactoren genoemd.’
 

Tabel: Overzicht besluitvorming Kaderrichtlijn Water Maas

* Deze planning is onder voorbehoud, aan deze planning kunnen geen rechten worden ontleend. Kijk op  www.samenwerkenaanriviernatuur.nl/maas voor de laatste stand van zaken per maatregel.